Rozwój mowy dziecka przebiega w stałej kolejności. Czas pojawiania się danych głosek w mowie jest stały, choć między rówieśnikami mogą wystąpić znaczne różnice w rozwoju mowy. Jest to kwestia indywidualna, wynikająca np., z uwarunkowań genetycznych, czy społecznych. Jednak gdy opóźnienie pojawienia się poszczególnych głosek w rozwoju mowy jest dłuższe niż pół roku – 8 miesięcy, należy zwrócić się do logopedy. Zaburzenia mowy mogą odzwierciedlać zaburzenia w rozwoju fizycznym lub psychicznym.
Według L. Kaczmarka (1953) w rozwoju mowy wyodrębnia się cztery okresy (wiek dziecka ramowo podany w nawiasie):
Okres melodii (0 – 1)
Początkiem kontaktu jest krzyk i płacz. To forma porozumiewania się ze światem. To również trening narządów oddechowych. Między drugim a trzecim miesiącem życia pojawia się głużenie. Są to dźwięki podobne do samogłosek i spółgłosek. Choć nie są świadomie wymawiane, to ich artykułowanie ćwiczy narządy mowy: język, wargi, żuchwę i podniebienie miękkie. Około piątego - szóstego miesiąca życia rozpoczyna się gaworzenie. Przed ukończeniem pierwszego roku życia powinny pojawić się pierwsze słowa. Najczęściej są nimi: mama, tata, baba.
Okres wyrazu (1 – 2)
Dziecko potrafi już wymawiać samogłoski ustne i najłatwiejsze spółgłoski, wypowiada tylko pierwszą lub ostatnią jego sylabę. Trudniejsze dźwięki zastępuje tymi, które potrafi wypowiedzieć. Około półtoraroczne dziecko wypowiada do 50 wyrazów. Po skończeniu dwóch lat jego słownik zawiera około 400 słów. Pojawiają się pierwsze wyrazy: mama, tata, baba itp. Dziecko wymawia samogłoski a, o, u, i, y, e oraz spółgłoski p, b, m, t, d, n, ś, czasem ć. Pozostałe spółgłoski zastępuje innymi, o zbliżonym miejscu artykulacji. Charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub końcówki wyrazu.
Okres zdania (2 – 3)
Pojawiają się proste zdania, dziecko wymawia wszystkie samogłoski, również ę, ą. Czasami może zamieniać samogłoski w mowie. Obok spółgłosek p, b, m pojawiają się zmiękczenia pi, bi, mi oraz w, f, wi, fi, ś, ź, ć, dź, ń, li, k, g, ch, ki, gi, chi, j, ł. Pod koniec tego okresu mogą się też pojawić głoski s, z, c, dz, a nawet sz, ż, cz, dż. Wymienione głoski nie zawsze są pełnowartościowe, a czasem bywają zastępowane innymi, łatwiejszymi. Mowę dziecka trzyletniego cechuje zmiękczanie głosek – s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż są często wymawiane jak ś, ź, ć, dź. Głoska r może być pomijana lub zastępowana przez inną, na przykład j lub ł. W tym wieku może występować swoista mowa dziecięca: przestawki głoskowe, opuszczanie sylaby początkowej lub końcowej, zniekształcenie.
Okres swoistej mowy dziecięcej (3 – 7)
Jest to okres który trwa najdłużej. Dziecko zaczyna prowadzić rozmowy pełnymi zdaniami. Stosuje bogate słownictwo. Początkowo zdarza się przestawianie sylaby lub głosek. Mogą pojawiać się słowa podobne do prawidłowych, bo łatwiej je wymówić, np. bebek zamiast chlebek. Między czwartym a piątym rokiem zaczyna się etap pytań. Pod koniec okresu dziecko powinno posługiwać się wszystkimi głoskami.
Kolejnym etapom rozwoju mowy towarzyszą pojawiające się w tym czasie głoski. Dokładny moment pojawiania się kolejnych samogłosek i spółgłosek jest trudny do jednoznacznego określenia, co wynika z odchyleń rozwojowych u dzieci. U jednych dana głoska pojawia się wcześniej niż u innych i odwrotnie. Jeśli różnice nie przekraczają pół roku, mówimy o normie rozwojowej.
Proste zestawienie pojawiających się głosek:
